دباغی چرم

دباغی پوست خام جانوران به ویژه گاو باعث تولید محصولی به نام چرم می شود.فرایند دباغی،پوست فاسد شدنی را تبدیل به ماده طبیعی پایدار و دایمی و انعطاف پذیر کرده است.مواد خام مورد استفاده در صنعت چرم ،جز محصولات فرعی صنعت گوشت هستند و گوشت ارزش بیشتری نسبت به پوست دارد.

جالب است بدانید مواد خامی که در صنعت خز بکار گرفته می شود،ارزش بیشتری از گوشت دارند،به همین خاطر گوشت به عنوان یک محصول جانبی تلقی می شود.از پوست حیوانات برای ساخت چسب و ژلاتین نیز استفاده می شود.

تاکسیدرمی کردن حیوانات چیست ؟

تاکسیدرمی کردن حیوانات ،این امکان را به انسان می دهد تا از پوست آنها استفاده کنیم.پوست از نظر شیمیایی پلیمری است از اسید آمینه که اصطلاحا پروتیین می نامند.اسید آمینه ها از طریق پیوندهای پپتیدی به راحتی می توانند تحت تاثیر میکرو ارگانیسم و عوامل بیرونی دیگر قرار گیرند.در این صورت زنجیره پروتیینی گسسته شده و پوست کیفیت طبیعی خود را از دست خواهد داد.

از این رو برای جلو گیری از هجوم و نفوذ میکروارگانیسم ها و عوامل موثر بیرونی در پوست باید تغییراتی بر روی آن به وجود آورد.این تغییرات شامل محدود شدن جذب آب ،جلوگیری از تورم ،باز و حل شدن و مقاومت در برابر مواد شیمیایی است و نباید ماهیت اصلی پوست را تغییر دهد و در عین حال به یک فرایند پردازش شده و ارزشمند تبدیل می کن

به مجموعه این عملیات در صنعت چرم ،دباغی پوست میگویند.چرم سازی یا دباغی عملی برای آماده سازی و پرداخت پوست حیوانات جهت تبدیل به چرم است.

فرآیند دباغی

• 

مراحل دباغی کردن پوست

برای اینکه پویت فاسد شدنی را به چرم زیبا و با دوام تبدیل کنند مراحل زیر را باید روی آن انجام دهند:

۱:خشک کردن پوست و نمک زدن

پوست را پس از جدا کردن از بدن حیوان جهت دوام و نگهداری (حفاظت از عوامل خارجی)باید خشک کرده و نمک بزنن.عمل نمک زدن به پوست با استفاده از نمک خشک و یا خواباندن پوست در محلول نمک انجام می شود و برای خشک کردن پوست آن را در معرض آفتاب و یا بوسیله جریان هوای گرم قرار می دهند.

۲:حذف اضافات

در این مرحله قسمت های اضافی پوست را مانند (گوش،دم و گوشتهای اضافی که به روی پوست مانده)که هیچ ارزشی در چرم سازی ندارد از پوست جدا می کنند.

۳:خیساندن

در این مرحله پوست را در آب خیس می کنند .خیساندن پوست در آب جهت از بین بردن مواد زاید و حل شدنی است تا پوست به شکل طبیعی خود در آید.

۴:حذف اضافات یا لش زدایی

در مرحله لش زدایی تمامی گوشتها و چربی های اضافی که روی پوست مانده را از بین می برند.مرحله لش زدایی به دو روش انجام می شود:

۱ به وسیله ماشین لش زدایی که از دو غلطک،یکی فنری و شیاردار و دیگری لاستیکی است صورت میگیرد.

۲ توسط دست به طریق سنتی انجام می شود.

۵:موزدایی و آهک زنی بر روی چرم

در این مرحله زمان از بین بردن پشم،مو و پروتیین های غیر الیافی از سطح پوست است.در این مرحله باید پوست را در محلول آب آهک قرار دهند و به آن مقداری سولفید سدیم اضافه کرد.(سولفید سدیم با آب هیدرولیز می شود و هیدروژن سدیم می دهد).این محلول باعث سرعت بخشیدن به جدا شدن پشم و مو از روی پوست می گردد.پس از مو زدایی و آهک زنی غده های پوستی،بافت های رنگی مو از بین می روند،که این عمل توسط دستگاه ماشینی انجام میشود.

۶:حذف آهک از روی پوست

در این مرحله زمان حذف کامل آهک از پوست است.حذف آهک از پوست به وسیله مواد شیمیایی مانند نمک های آمونیم ،بی سولفیت سدیم،اسید سولفوریک صورت میگیرد.اگر آهک کامل از پوست پاک نشود باعث شکنندگی و ایجاد ترک در سطح چرم خواهد شد.

۷:لطیف کردن پوست

برای لطیف کردن پوست باید بعد از آهک گیری،پوست آماده را در حمام قلیایی که حاوی نمک های قلیایی است قرار داد.قرار دادن پوست در حمام قلیایی،باعث میشود که پوستی لطیف،انعطاف پذیر،تمیز و صاف بدست آید.

۸:حذف چربی های اضافه

از آنجایی که بعضی از پوست ها (مانند پوست گوسفند و خوک و…)دارای چربی هستند بنابراین باید این چربی ها قبل از دباغی از روی سطح پوست گرفته شوند که این عمل توسط هیدرواکسید سدیم صورت میگیرد.هیدرواکسید سدیم چربی را به صابون تبدیل کرده که با شستن این صابون با آب در واقع چربی روی پوست را حذف کردیم .

۹:صاف و یکدست کردن پوست(چرم)

بعد از چربی گیری،پوست را داخل محلول اسیدی که حاوی نمک است قرار می دهند تا الیاف پوست صاف و یکدست شوند.

۱۰:چرم آماده شده

در انتها پوست به صورت چرم در آمده را شسته و آبکشی می کنند،سپس آن را به اندازه های دلخواه برش می دهند.جهت ضخامت های مختلف نیز می توان چرم را از میان غلطکی عبور داد.

۱۱:رنگ آمیزی چرم

چرم را به دو روش رنگ آمیزی میکنند:

الف)مواد رنگی معدنی:

در این روش مواد معدنی غیر محلول در آب هم چون اکسید روی،کرومات سرب و …که قدرت پوشش دهی زیادی دارند استفاده میشود.

ب)مواد رنگی آلی(شیمیایی)

در این روش از مواد شیمیایی محلول در آب همچون رنگ های آنیلی،آنیونی و مواد رنگی نیتروژن دار و…استفاده میشود.پس از رنگ کردن چرم و جلوگیری از سفت و سخت شدن چرم باید به آن روغن زدتا خاصیت نرمی و قابل انعطاف پیدا کند و همچنین خواصی چون کاهش میزان نفوذ گرما ،مقاوم شدن در برابر آب،ایجاد قدرت کششی و افزایش طول در چرم ایجاد گردد.